VII Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego 2005 r.

W płaskim krajobrazie, w widłach Wisły i Dunajca, otoczony drzewami stoi skromny dwór o charakterystycznej, tradycyjnej formie siedziby szlacheckiej. Ma drewniane, bielone ściany i wysoki dach kryty gontem. Od frontu znajduje się ganek oparty na dwóch filarach i obrośnięty dzikim winem, a przed nim – kolisty gazon. Pierwszy dwór w Dołędze postawiono ok. 1820 r., kiedy to wieś została zakupiona przez prywatnych właścicieli (podczas licytacji dóbr kościelnych przejętych przez rząd austriacki). Wcześniej Dołęga należała do posiadłości biskupstwa krakowskiego. Obecny dwór został wybudowany w połowie XIX w. przez Marię Pikuzińską- -Güntherową. Córka Marii i Aleksandra Günthera, Maria Güntherówna, wyszła za mąż za pisarza Ignacego Maciejowskiego („Sewera”), dzięki któremu na przełomie XIX i XX w. we dworze bywali Adam Asnyk, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel, Stanisław Przybyszewski, a także młody Stanisław Wyspiański. Majątek uniknął parcelacji po II wojnie światowej i aż do lat 70. XX w. był własnością Jadwigi z Wolskich Tumidajskiej, która odziedziczyła go po przodkach. W 1973 r. przekazała ona dwór państwu z przeznaczeniem na muzeum. Od dwudziestu lat z ramienia Muzeum Okręgowego w Tarnowie gospodarują w nim Irena i Władysław Konieczni. Modrzewiowy, parterowy dwór zbudowano w konstrukcji zrębowej na planie podkowy. Główny trakt z gankiem, mieszczący jadalnię, salon i gabinet, pełnił rolę reprezentacyjną. Skrzydła były prywatną przestrzenią gospodarzy: we wschodnim skrzydle znajdowały się sypialnie, a w zachodnim – kuchnia i spiżarnia. W salonie, urządzonym meblami biedermeierowskimi i secesyjnymi, można obejrzeć fotografie Güntherów oraz ich przyjaciół bywających w Dołędze. Narożny gabinet, wyposażony XIX-wiecznym kompletem mebli z orzecha, mieści pamiątki związane z powstaniem styczniowym i rabacją chłopską. Z gabinetu prowadzi wejście do pokoju prof. Michała Siedleckiego, wybitnego biologa i podróżnika. Ostatni pokój ekspozycji – sypialnię Jadwigi Tumidajskiej, urządzoną secesyjnymi meblami, zdobią podarowane jej przez Jana Bartosińskiego obrazy autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. W zabytkowych wnętrzach zachowały się także piece kaflowe z połowy XIX w.

---

Dołęga Manor

Amid the flat landscape between the Wisła and Dunajec rivers, surrounded with trees and preceded by a round lawn, stands a country manor. It has the modest and characteristic aspect of a traditional home of Polish gentry: wooden, whitewashed walls, a tall shingle roof, and a front porch supported on two pillars overgrown with vines. The first manor in Dołęga was built around 1820, when the village was bought by private owners at the auction of former ecclesiastical estates appropriated by the Austrian government. Prior to that, Dołęga belonged to the domain of the Kraków bishopric. The present manor was built on the commission of Maria Pikuzińska-Güntherowa, who as a child saw the tragic events of the 1846 peasants’ uprising. Remembering her childhood experience, she later established a school for peasant children in Dołęga. The daughter of Maria and Aleksander Günther, Maria Güntherówna married writer Ignacy Maciejowski, known as ‘Sewer’. The manor then saw many famous visitors at the turn of the 19th and 20th centuries: the poets and painters Adam Asnyk, Włodzimierz Tetmajer, Lucjan Rydel, Stanisław Przybyszewski, and the young Stanisław Wyspiański. The estate escaped dismantling after the second world war, and until the 1970s it remained the property of Jadwiga Tumidajska, née Wolska, who inherited it from her ancestors. In 1973, she presented the manor – intended for a museum – to the Polish State. For the last 20 years the house has been cared for by Irena and Władysław Konieczny on behalf of the Tarnów District Museum. This single-storey manor was built in larch wood, on a frame structure and the plan of a horseshoe. The main circulation passage, with the porch, dining room, drawing room, and cabinet, was more public, while the wings were private: the eastern wing hid the bedroom, and the western contained the kitchen with the pantry. In the drawing room, furnished in Biedermeier and art nouveau styles, photographs of previous inhabitants and their guests can be seen. The corner study, fitted with a 19th-century a walnut furniture set, contains mementoes of the January Uprising and the Peasants’ Rebellion. Adjoining it is the room of Professor Michał Siedlecki, a famous naturalist and traveller. The last room on display – Jadwiga Tumidajska’s bedroom, with furniture in an art nouveau style – boasts two paintings by Stanisław Wyspiański, a gift of Jan Bartosiński to the hostess. Preserved in the historical interiors are stone and tiled stoves from the mid- -19th century.