V Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, maj/czerwiec 2003

Odległy o kilka kilometrów i położony na południe od Oświęcimia Osiek wzmiankowany był już w 1278 r. Wieś tę, znajdującą się na terenie księstwa oświęcimskiego, kupił w 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk z przeznaczeniem na zastawy pożyczkowe. Tą drogą Osiek trafił w 1504 r. do rąk Baltazara Dębowskiego. Później wieś wielokrotnie zmieniała właścicieli. W XVIII w. należała do rodziny Branickich, od których w 1784 r. dobra osieckie odkupił Karol Wacław Larisch. Później należały one do jego syna, Karola Józefa Larischa, a w 1867 r. znalazły się w posiadaniu Stanisława Dunin-Borkowskiego. Po jego śmierci majątek został zakupiony przez Oskara Rudzińskiego (1885), który doprowadził go do rozkwitu. W czasie II wojny Rudzińscy zostali zmuszeni do opuszczenia Osieka, a w 1945 r. dobra upaństwowiono. W 2000 r. spadkobierca Oskara, Maciej Rudziński odzyskał pałac. Fortalicjum w Osieku wzmiankowane jest po raz pierwszy w 1672 r., jednak istniał tutaj zapewne wcześniejszy dwór. Pierwszy pałac został wybudowany pod koniec XVIII w. przez Karola Wacława Larischa. Przebudowy tego pałacu w stylu orientalnym (mauretańskim) dokonał jego syn, Karol Józef Larisch. Za twórcę przebudowy uchodzi Franciszek Maria Lanci, który miał go ukształtować w latach 1839-1845. Dzięki współpracy właściciela i architekta powstał pierwszy na ziemiach polskich pałac w stylu mauretańskim. Piętrowy, nieregularny i malowniczy, został urozmaicony kwadratową wieżą nakrytą cebulastym hełmem; podobny hełm nakrywa ryzalit środkowy w elewacji frontowej. Nad gzymsem architekt zaprojektował ażurową ściankę o arkadkowych prześwitach, a wąskie okna zostały zamknięte podkowiastymi łukami. Przebudowane wnętrza pałacu ozdobiono detalami i wzorami wschodnimi. Ściany i stropy zostały pokryte zawiłym wzorem sztukaterii naśladujących wzory mauretańskie. Również stolarkę wnętrz – schody, balustrady i drzwi – ozdobiły motywy orientalne. Zachowane i odnowione wnętrza sal pałacowych, zwłaszcza dekorowana arabeskowym wzorem sala balowa, przypominają scenerię z baśni tysiąca i jednej nocy. Pałac otacza rozległy park krajobrazowy, założony w XIX w., w którym znajduje się m.in. neogotycka oficyna i stajnia z czterokolumnowym portykiem.

---

Osiek Mansion

Several kilometres south of Oświecim, the village of Osiek is found in the records as early as 1278. This village within the Oświęcim Princedom was purchased in 1457 by King Kazimierz Jagiellończyk, who needed it for a lending deposit. This is how in 1504 Osiek was transferred to Baltazar Dębowski. Afterwards the village changed hands many times. In the 18th century it belonged to the Branicki family, who then sold it to Karol Wacław Larisch in 1784. His son, Karol Józef Larisch, inherited the estate, and in 1867 it became the property of Stanisław Dunin-Borkowski. When Borkowski died, Osiek was purchased by Oskar Rudziński (1885), who led the estate to its golden age. During the second world war, the Rudzińskis were forced to abandon Osiek, and in 1945 the property was taken over by the State. In 2000, the palace was returned to Oskar’s heir, Maciej Rudziński. The small fortification in Osiek was first mentioned in 1672, but there must have been an earlier manor here before that. The first mansion was built towards the end of the 18th century by Karol Wacław Larisch, rebuilt in Oriental (Moorish) style by his son, Karol Józef Larisch. The remodelling, carried out between 1839 and 1845, is attributed to Francesco Maria Lanci. The collaboration between the owner and the architect led to the construction of the first mansion in Moorish style throughout Poland. Two storeys high, irregular, and picturesque, the mansion received a complement of a square tower covered with an onion-shaped dome; while a similar dome covers the middle, projecting part of the front façade. Above the cornice, the architect fitted a lattice wall of arcades, and the narrow windows were enclosed within horseshoe-shaped arches. After the remodelling, the interiors of the mansion are filled with Oriental details and patterns. The walls and ceilings are lined with elaborate stuccoes, imitating Moorish ornaments. The woodwork of the stairs, balustrades, and doors was also decorated with Oriental motifs. Preserved and restored, the mansion interiors, especially the ornate ballroom with a pattern of arabesques, evoke the Tales from the Arabian Nights. The mansion is surrounded with a vast landscape park, planted in the 19th century, with neo-Gothic annexes and a stable with a porch supported upon four columns.