English: Sint-Baafskathedraal, Gent, Oost-Vlaanderen, Belgium. High altar. Detail. Statue of Saint Amandus. Hendrik Frans Verbruggen(?). Begin 18th century. Inv nr 069. . Hendrik Frans Verbruggen?. pmrmaeyaert@gmail.com. www.pmrmaeyaert.eu; www.polmayer.com. © Paul M.R. Maeyaert; pmrmaeyaert@gmail.com. Original colour negative 4x5. . Cultural heritage; Cultural heritage|Monuments|Cathedral; Cultural heritage|Techniques|Sculpture; Europe|Belgium; Europe|Belgium|Oost-Vlaanderen; Europe|Belgium|Oost-Vlaanderen|Gent; Europe|Belgium|Oost-Vlaanderen|Gent|Sint-Baafskathedraal. . Inv 69; HOOGALTAAR, door Hendrik Frans VERBRUGGEN, Philippe MARTENS, Jan HEBBELINC, Jacobus COPPENS,Jacques COLIN en J. J. PICAVET, 1702-1719; wit, zwart en roodgevlamd marmer, geschilderd en verguld lindehout, verguld koper of brons. Geschiedenis : Het kontrakt tussen het kapittel en Hendrik Frans Verbruggen te Antwerpen over het maecken ende stellen van den hooghen autaer dagtekent van 18 januari 1702. Van februari af ontvangt Verbruggen daartoe belangrijke betalingen. In 1705 wordt de eerste steen gelegd door Mgr. P. E. van der Noot. Het werk vordert echter niet en ingevolge het insolvent verklaren van Verbruggen in 17 I 3 wordt het kontrakt in 17 14 verbroken. Philippe Martens, steenhouwer te Gent, die sedert 1704 in verband met het altaar reeds werkzaam was, wordt in 1716 met het voltooien belast. In 1707 had men, blijkens de gemerkte datum, de pijlers in de krocht verstevigd. Al het witmarmer, dat via Amsterdam en Middelburg in Zeeland uit Italië herkomstig was, wordt langs Antwerpen naar Gent overgebracht. Het zwartmarmer werd geleverd door François de Bouge uit Namen (betaling 1719). In 1717 wordt Verbruggen terug ontboden. Hij blijft nu regelmatig te Gent werken waar hij, evenals zijn drie knechten, per daguur wordt betaald. Het houten model wordt met medewerking van (Jan) Hebbelinck enigszins veranderd. Het groot plan op papier, dat na vijftien jaar wel beschadigd was, wordt door de boekbinder Snouck hersteld. Pas in 1718 worden de modellen van de postueren, ongetwijfeld door Verbruggen ter plaatse uit klei geboetseerd, door de pottenbakker Pieter Lammens gebakken. Uit de rekeningen blijkt dat het werk als volgt was onderverdeeld : Het atelier van Ph. Martens, met zijn steenhouwersknechten, polysteraers en saghers, bewerkten de architektonische elementen uit marmer. Jan Hebbelinck beitelde de cieraten van de kolommen. Het schrijnwerk van de houten bekroning werd gemaakt door Jacques Colin, die overigens ook de lindeboom daartoe had geleverd. Jacobus Coppens, meester beeldsnijder, bewerkte de houten dekoratieve en figuratieve elementen. Een aantal elementen van het tabernakel zijn bij name vermeld : een deur, twee sieraden in de bekroning, achtendertig rooskens, en een aantal sieraden aan de rolle d.w.z. de trommel van het tabernakel. Men mag aannemen dat al het gebeeldhouwd houtwerk van zijn hand of atelier komt. Het houtwerk wordt witgeschilderd en/of verguld door Martinus Reynevelt en Joannes van Hersecke. Het verguld koperwerk van het tabernakel werd gemaakt door (J. J.) Picavet, zilversmid te Antwerpen : vermeld zijn de deur, d.i. het reliëf in de vóórkant, de basementen en de kapitelen van de zuiltjes, de campanen ende timpane, dit zijn de larnbrekijnen en het siermotief in het fronton van de vóórkant. De vijf marmeren beelden tenslotte zouden het werk zijn van Hendrik Frans Verbruggen. Nochtans moet uitdrukkelijk genoteerd worden dat de Gentse rekeningen nooit een voornaam vermelden, met het gevolg dat in gidsen en beschrijvingen de initialen van de kunstenaar variëren tussen N., P., P.-H., P.-F., en H.-F. De Sadeleire, bijna tijdgenoot, citeert N. Verbruggen. Zonder daar al te veel belang aan te hechten, mag men toch bedenken dat een Nikolaas Verbruggen in I 692- I 693 te Antwerpen meester beeldsnijder was geworden zodat het niet uitgesloten is dat de Verbruggen die in 1717 te Gent komt werken, een jonger Lid van de familie was. De Verbruggen, die in 1719 de opstelling van het altaar dirigeert, wordt beeldhouwer en architekt genoemd. Het hoogaltaar werd gewijd op 28 oktober 1719. Onlangs werden enkele details gerestaureerd, o.a. dertien druivetrossen van de lambrekijnen; een marmeren antependium en kaarsenbank werden toegevoegd circa 1955. Beschrijving : Het altaar, een fantastisch gewrocht van circa 18 m, hoog, op breed elliptisch plattegrond van 7,50 m x 5 m, is opgericht op een onderbouw van vijf zwartmarmeren treden : aan de voorkant breed aangelegd met uitgebekte hoeken, op de zijkanten smal en afgerond. Door vier bijkomende treden bereikt men langs achter het peil van de kooromgang. Vier witmarmeren zuilen van kolossale komposiete orde dragen een zware kroonlijst die het elliptisch plan volgt, en een opengewerkte (houten) bekroning. De altaarmensa is tussen de twee voorste zuilen ingeschoven; het tabernakel in de vorm van een tempietto staat erachter; in de oostelijke spitsboog van het koor, onder een triomfboog, de verheerlijking van Sint-Bavo; op de afsluitingen rechts en links, de beelden van Sint-Livinus en Sint-Amandus. De siermotieven van het ciborium vertonen een vroege régencestijl ; het koepeltje is met vier oculi opengewerkt en draagt een bol met kruis en twee engeltjes met spreukband : CRUCIPIXO MILITAVI CRUCIS GLORIAM AGNOSCO (voor het kruis heb ik gestreden, ik schouw de heeriijkheid van het kruis), woorden die door Sint-Bavo gesproken zijn. De twee allegorieën op de kroonlijst stellen voor : het Geloof of de Kerk, met kruis, open boek en hostiekelk; rechts, de Boetvaardigheid met geselroede, ongetwijfeld allusie aan de laatste levensjaren van Sint-Bavo. In de triomfboog, (UNUM EX VII gemerkt), tegen de achtergrond van een waaiervormige stralenbundel, op een wolk, gedragen door een engel, staat de pathetisch bewogen Sint-Bavo. Omwille van zijn edele afkomst draagt hij een pseudo-antieke wapenrusting en hermelijnen mantel. Een engeltje draagt zijn schepter, een ander zijn muts. Acht cherubs in de wolk en zes andere onder de boog omstoeien de glorie; in de achterkant (kooromgang) het schilderij nr. 487, waaronder een houten paneel met vier cherubs en spreukband : HIC EST PANIS DE CAELO DESCENDENS : UT SI QUIS EX IPSO MANDUCAVERIT NON MORIATUR. JOAN : CAP : 6 : v 50. De twee bisschopsbeelden op de koorafsluitingen zijn door houding, gebaar en blik bij het altaar betrokken. Beide dragen een vergulde kromstaf met drie kleine medaillons op de knoop. Gelet op de voorstellingen in de aurifrisiae van hun gewaad mag men aannemen dat de opschriften op de voetstukken verwisseld zijn. Het beeld ten noorden, gemerkt S. LIVINUSd,r aagt een koorkap. In de perken van de aurifrisiae herkent men, links : de boetvaardige Petrus met zijn attribuut, de haan; daaronder een heilige, die een veelkoppige slang bedwingt, ongetwijfeld Sint-Amandus; rechts, een heilige met boek; in het medaillon van het kaproen, een Sint- Pieterskop. Men weet dat Sint-Arnandus een biezondere verering had voor Sint-Pieter, en dat hij in de bekering van Sint-Bavo een biezondere rol heeft gespeeld. Het beeld ten zuiden gemerkt S. AMANDUS, draagt een kazuifel. Op de vóórzijde, in de perken van de kolom : zeer waarschijnlijk Sint-Jan Baptist en daaronder Sint-Stefanus ; op de rugzijde, de duif als symbool van de H. Geest en de evangelistensymbolen; verder een monnik met kruis en daaronder een man met een klein voorwerp in de hand en honden aan zijn voeten, wellicht de beul die de tong van Sint-Lieven voor de honden gaat werpen. De biezondere allusies aan de marteldood zijn kenmerkend voor de figuur van Sint-Livinus. Derhalve mag besloten worden dat de beelden ter plaatse verkeerd geïdentificeerd zijn. Het tabernakel heeft de vorm van een tempeltje, een kleine centraalbouw. De onderbouw uit roodgevlamd marmer, is vierkant met uitgebekte hoeken, 2,36 m zijkant. De cylindervormige kern is naar de vier windstreken geflankeerd door een portiek met gladde witmarmeren zuiltjes en pilasters; de basementjes en Ionische kapiteeltjes zijn uit verguld brons. Vóór en achter draagt de kroonlijst een klein fronton, waarin een vergulde kartouche met voluten, alleen de voorste uit koper, de achterste uit hout. Onder het voorste portiek, een gesimuleerde deur met verguld bronzen reliëf : de discipelen van Emmaus, voorgesteld als pelgrims van Sint-Jacob. De zijdeuren, eveneens gesimuleerd, zijn van verguld hout : ten noorden een zevenarmige kandelaar, ten zuiden de Toonbroden op de offertafel. De achterkant is open en versierd met een cherub. De zogenaamde die, dit is de trommel die in de kern van het tabernakel draait, kan de achterkant&sluiten en is ter plaatse versierd met een reliëf voorstellend de Ark des Verbonds met twee knielende cherubijnen. De binnenant van de rollee is bekleed met rood fluweel en overvloedige versiering van verguld hout. Rekening Fundatie Triest, 1719-1720, fol. 23 volgens NOTA'S VW; KERVYN, 104, rekeningen, 298-308; Inv. Arch. G., III 510 (1910); VAN DEN GHEYN, Choeur, 15 ; Ch. VAN HERCK, H. F. Verbrugghen in : Jaarboek Antwerpens Oudheidkundige Kring, XVI (1940), 52. Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, V: Sint-Baafskathedraal, Gent; door Dr Elisabeth Dhaenens, 1965. . . Ref: PMa_000815_B_Gent_StB.jpg.