1
00:00:00,836 --> 00:00:05,152
Het heelal openbaart zich in een veelheid van kleuren.
2
00:00:05,852 --> 00:00:08,059
Hoewel Hubble een groot deel kan zien
3
00:00:08,059 --> 00:00:10,683
van het elektromagnetische spectrum
4
00:00:10,858 --> 00:00:13,720
van ultraviolet tot het nabije infrarood
5
00:00:13,720 --> 00:00:18,006
kan het nog steeds niet de hele kosmische kaleidoscoop zien.
6
00:00:18,922 --> 00:00:22,361
Dus hebben sterrenkundigen verschillende soorten telescopen nodig,
7
00:00:22,461 --> 00:00:25,092
zowel in de ruimte als op de grond,
8
00:00:25,092 --> 00:00:28,759
om de geheimen van het heelal volledig te ontsluieren...
9
00:00:29,517 --> 00:00:32,034
...en Hubble speelt een centrale rol
10
00:00:32,034 --> 00:00:35,301
in dit essentiële teamwork van telescopen.
11
00:00:53,167 --> 00:00:55,167
Het heelal ziet er in het licht
12
00:00:55,167 --> 00:00:57,558
van verschillende golflengten heel anders uit,
13
00:00:57,650 --> 00:01:02,293
en vele wetenschappelijke vragen kunnen alleen worden beantwoord
14
00:01:02,293 --> 00:01:06,654
door objecten in verschillende delen van het spectrum te bestuderen.
15
00:01:08,752 --> 00:01:11,906
Moderne telescopen worden vaak gebouwd
16
00:01:11,906 --> 00:01:14,586
om een specifiek bereik in golflengte,
17
00:01:15,029 --> 00:01:18,101
een klein deel van het elektromagnetische spectrum
18
00:01:18,151 --> 00:01:20,637
waar zij experts in zijn, te bestuderen.
19
00:01:21,515 --> 00:01:23,995
Met de huidige stand van de techniek,
20
00:01:23,995 --> 00:01:26,939
kan geen enkele telescoop, zelfs Hubble,
21
00:01:26,959 --> 00:01:29,322
alle golflengten zien.
22
00:01:30,312 --> 00:01:34,182
Alleen door het gebruik van gegevens die zijn verkregen met verschillende telescopen
23
00:01:34,182 --> 00:01:38,378
kunnen sterrenkundigen het heelal in het grootste detail bestuderen.
24
00:01:40,286 --> 00:01:42,623
De geschiedenis van de vorming van sterrenstelsels
25
00:01:42,623 --> 00:01:44,968
en hun chemische structuur
26
00:01:44,968 --> 00:01:48,288
zijn slechts twee van de vele astronomische puzzels
27
00:01:48,288 --> 00:01:51,688
die wetenschappers graag zouden willen oplossen.
28
00:01:51,988 --> 00:01:54,601
De weg naar antwoorden is alleen mogelijk
29
00:01:54,601 --> 00:01:56,034
door het in kaart brengen van de emissie
30
00:01:56,034 --> 00:01:58,596
die van alle verschillende spelers komt:
31
00:01:58,596 --> 00:02:01,209
sterren, stof en gas.
32
00:02:02,000 --> 00:02:05,898
Ieder laat zijn stempel achter in verschillende golflengten:
33
00:02:07,779 --> 00:02:10,724
Bijvoorbeeld, hetzelfde stukje ruimte
34
00:02:10,724 --> 00:02:13,216
dat Hubble bestuurdeert kan ook bestuudeerd worden
35
00:02:13,216 --> 00:02:15,353
door de instrumenten die
36
00:02:15,353 --> 00:02:18,010
de Chandra X-ray space observatory aan boord heeft.
37
00:02:21,353 --> 00:02:23,780
Hubble en Chandra hebben in het verleden
38
00:02:23,780 --> 00:02:25,855
al vaak samengewerkt.
39
00:02:25,865 --> 00:02:27,987
Een voorbeeld daarvan is deze opname
40
00:02:27,987 --> 00:02:33,641
van het spiraalstelsel ESO 137-001.
41
00:02:34,372 --> 00:02:36,187
Dankzij de bijdrage van Hubble
42
00:02:36,287 --> 00:02:40,327
zijn de sterren en nevels in het sterrenstelsel zichtbaar gemaakt.
43
00:02:40,594 --> 00:02:42,397
Daarentegen kan Chandra
44
00:02:42,397 --> 00:02:45,047
de hete gasstromen laten zien
45
00:02:45,047 --> 00:02:49,279
die alleen zichtbaar zijn in het X-ray deel van het spectrum.
46
00:02:55,200 --> 00:03:00,000
Maar Hubble werkt niet alleen samen met andere ruimtetelescopen;
47
00:03:00,000 --> 00:03:03,296
het werkt ook samen met grondtelescopen —
48
00:03:03,621 --> 00:03:06,790
en terwijl ruimtetelescopen het voordeel hebben
49
00:03:06,790 --> 00:03:10,014
dat ze immuun zijn tegen atmosferische turbulentie,
50
00:03:10,070 --> 00:03:14,549
kunnen instrumenten van grondtelescopen voortdurend worden geüpdatet
51
00:03:14,599 --> 00:03:17,549
en vertonen vaak een groter gezichtsveld.
52
00:03:18,428 --> 00:03:22,000
Een goed voorbeeld hiervan is ESO's Very Large Telescope
53
00:03:22,000 --> 00:03:26,481
op Cerro Paranal, in de chileense Atacama woestijn.
54
00:03:35,438 --> 00:03:39,199
In het cluster Abell 2744
55
00:03:39,199 --> 00:03:41,825
— bijgenaamd Pandora’s Cluster —
56
00:03:41,975 --> 00:03:45,685
werd met deze twee heel verschillende optieken geobserveerd.
57
00:03:46,269 --> 00:03:50,033
Uit de gecombineerde gegevens bleek dat Pandora's Cluster
58
00:03:50,033 --> 00:03:54,948
in werkelijkheid niet één cluster is, maar het resultaat van
59
00:03:54,948 --> 00:03:58,564
minstens vier gestapelde clusters.
60
00:03:59,359 --> 00:04:03,199
Veel verzoeken voor telescoop tijd zijn bedoeld voor aanvullend
61
00:04:03,199 --> 00:04:06,352
onderzoek van eerder onderzochte objecten:
62
00:04:07,752 --> 00:04:12,298
in 2015 combineerden sterrenkundigen oudere Hubble data
63
00:04:12,298 --> 00:04:16,577
met nieuwe observaties van ESO’s Very Large Telescope.
64
00:04:17,372 --> 00:04:20,263
De laatstgenoemde was net gebruikt
65
00:04:20,263 --> 00:04:24,816
om voorheen onbekende structuren binnen de stoffige schijf
66
00:04:24,816 --> 00:04:29,591
rond de nabijgelegen jonge ster AU Microscopii te ontdekken.
67
00:04:31,889 --> 00:04:35,133
Alleen bij het vergelijken met eerder genomen Hubble beelden
68
00:04:35,133 --> 00:04:38,121
van hetzelfde object werd ontdekt
69
00:04:38,121 --> 00:04:41,528
dat de kenmerken op de schijf met de tjd veranderd waren.
70
00:04:42,408 --> 00:04:46,296
Het bleek dat de rimpelingen daadwerkelijk bewegen
71
00:04:46,296 --> 00:04:48,271
— heel snel zelfs —
72
00:04:48,271 --> 00:04:51,864
een teken van een heel ongewoon verschijnsel,
73
00:04:51,864 --> 00:04:55,969
en tot op heden een onopgehelderd raadsel.
74
00:04:59,137 --> 00:05:03,218
In de afgelopen twintig jaar is de jacht op exoplaneten
75
00:05:03,218 --> 00:05:05,815
een cruciaal en veelbelovend
76
00:05:05,815 --> 00:05:07,754
vakgebied in de sterrenkunde geworden;
77
00:05:08,576 --> 00:05:12,852
een gebied waarop bijna alle telescopen proberen hun stempel te drukken.
78
00:05:15,414 --> 00:05:17,967
Voor deze jacht werkte Hubble
79
00:05:17,967 --> 00:05:20,894
samen met de Spitzer infrarood ruimtetelescoop.
80
00:05:21,720 --> 00:05:25,856
Samen produceren ze de grootste vergelijkende studie
81
00:05:25,856 --> 00:05:30,356
tot nu toe van tien hete exoplaneten van het formaat van Jupiter.
82
00:05:35,998 --> 00:05:39,145
De meervoudige waarnemingen van hun atmosferen
83
00:05:39,145 --> 00:05:42,000
stelden sterrenkundigen in staat de eigenschappen
84
00:05:42,000 --> 00:05:44,407
van talloze elementen en moluculen te extraheren
85
00:05:44,507 --> 00:05:46,473
— inclusief water —
86
00:05:46,473 --> 00:05:49,077
en te onderscheiden tussen bewolkte
87
00:05:49,077 --> 00:05:51,881
en onbewolkte exoplaneten.
88
00:05:57,785 --> 00:06:00,945
Soms moeten meer dan twee telescopen
89
00:06:00,945 --> 00:06:04,003
samenwerken om een gemeenschappelijk doel te bereiken.
90
00:06:04,554 --> 00:06:08,042
Om de vroegste stadia van het vormen van een massief sterrenstelsel
91
00:06:08,042 --> 00:06:11,650
in het vroege heelal te kunnen zien, gebruikten sterrenkundigen
92
00:06:11,650 --> 00:06:14,184
de kracht van vier grote telescopen:
93
00:06:14,184 --> 00:06:15,074
Hubble,
94
00:06:15,074 --> 00:06:16,099
Spitzer,
95
00:06:16,099 --> 00:06:18,668
ESA's Herschel Space Observatory
96
00:06:18,768 --> 00:06:21,837
en de Keck Observatory in Hawaii.
97
00:06:25,577 --> 00:06:29,032
Samen observeerden de vier telescopen de vroege groei
98
00:06:29,032 --> 00:06:34,471
van een galactische reus zoals hij er elf miljard jaar geleden uitzag
99
00:06:34,471 --> 00:06:38,109
slechts drie miljard jaar na de oerknal.
100
00:06:40,867 --> 00:06:44,529
Hubble's volgende grote partner zal de toekomstige
101
00:06:44,529 --> 00:06:49,186
NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope zijn.
102
00:06:49,386 --> 00:06:52,995
De lancering is gepland voor 2018.
103
00:06:54,776 --> 00:06:57,513
Terwijl Hubble ultraviolet, zichtbaar,
104
00:06:57,513 --> 00:06:59,726
en wat infrarood licht kan zien,
105
00:06:59,926 --> 00:07:03,520
Is James Webb gespecialiseerd in infrarood.
106
00:07:03,520 --> 00:07:05,955
Door deze eigenschap zal hij
107
00:07:05,955 --> 00:07:08,503
de perfecte aanvulling van Hubble zijn.
108
00:07:09,532 --> 00:07:11,723
Samen zullen zij een nieuw hoofdstuk
109
00:07:11,723 --> 00:07:16,071
in het verhaal van succesvol telescoop-teamwork schrijven. Transcriptie door ESA/Hubble; vertaling door Suzan van Eijk
