1
00:00:00,836 --> 00:00:05,152
Wszechświat ukazuje się w wielu barwach.
2
00:00:05,852 --> 00:00:08,059
Choć Hubble widzi większość
3
00:00:08,059 --> 00:00:10,683
elektromagnetycznego spektrum
4
00:00:10,858 --> 00:00:13,720
od ultrafioletu do bliskiej podczerwieni,
5
00:00:13,720 --> 00:00:18,006
nadal nie może zobaczyć całego kosmicznego kalejdoskopu.
6
00:00:18,922 --> 00:00:22,361
Dlatego astronomowie potrzebują różnych rodzajów teleskopów,
7
00:00:22,461 --> 00:00:25,092
zarówno w kosmosie, jak i na Ziemi,
8
00:00:25,092 --> 00:00:28,759
aby całkowicie poznać tajemnice Wszechświata...
9
00:00:29,517 --> 00:00:32,034
...i Hubble gra kluczową rolę
10
00:00:32,034 --> 00:00:35,301
w tej pracy zespołowej teleskopów.
11
00:00:53,167 --> 00:00:55,167
Wszechświat wygląda zupełnie inaczej
12
00:00:55,167 --> 00:00:57,558
w świetle fal o różnej długości
13
00:00:57,650 --> 00:01:02,293
i na wiele naukowych pytań można odpowiedzieć jedynie
14
00:01:02,293 --> 00:01:06,654
poprzez badanie obiektów w konkretnych częściach spektrum.
15
00:01:08,752 --> 00:01:11,906
Nowoczesne teleskopy są często budowane by badać
16
00:01:11,906 --> 00:01:14,586
bardzo szczególne zakresy długości fal,
17
00:01:15,029 --> 00:01:18,101
niewielkie części spektrum elektromagentycznego
18
00:01:18,151 --> 00:01:20,637
w których są ekspertami.
19
00:01:21,515 --> 00:01:23,995
W obecnym stadium technologii
20
00:01:23,995 --> 00:01:26,939
żaden teleskop, nawet Hubble,
21
00:01:26,959 --> 00:01:29,322
nie jest w stanie zobaczyć wszystkich fal.
22
00:01:30,312 --> 00:01:34,182
Tylko korzystając z danych pochodzących z różnych teleskopów
23
00:01:34,182 --> 00:01:38,378
astronomowie mogą badać Wszechświat szczegółowo.
24
00:01:40,286 --> 00:01:42,623
Historia formowania galatyk
25
00:01:42,623 --> 00:01:44,968
i ich struktura chemiczna
26
00:01:44,968 --> 00:01:48,288
są tylko dwoma z wielu zagadek astronomii
27
00:01:48,288 --> 00:01:51,688
które naukowcy chcieliby rozwiązać.
28
00:01:51,988 --> 00:01:54,601
Postęp jest możliwy tylko
29
00:01:54,601 --> 00:01:56,034
poprzez mapowanie emisji
30
00:01:56,034 --> 00:01:58,596
pochodzącej z różnych obiektów:
31
00:01:58,596 --> 00:02:01,209
gwiazd, pyłu i gazów.
32
00:02:02,000 --> 00:02:05,898
Każdy z nich pozostawia swój ślad w fali o innej długości.
33
00:02:07,779 --> 00:02:10,724
Na przykład, ten sam fragment kosmosu
34
00:02:10,724 --> 00:02:13,216
badany przez Hubble'a może być widziany
35
00:02:13,216 --> 00:02:15,353
przez przyrządy na pokładzie
36
00:02:15,353 --> 00:02:18,010
teleskopu kosmicznego Chandra.
37
00:02:21,353 --> 00:02:23,780
Hubble i Chandra współpracowały
38
00:02:23,780 --> 00:02:25,855
wiele razy w przeszłości.
39
00:02:25,865 --> 00:02:27,987
Przykładem jest ten obraz
40
00:02:27,987 --> 00:02:33,641
galaktyki spiralnej ESO 137-001.
41
00:02:34,372 --> 00:02:36,187
Dzięki wkładowi Hubble'a
42
00:02:36,287 --> 00:02:40,327
widoczne są gwiazdy i mgławice w tej galaktyce.
43
00:02:40,594 --> 00:02:42,397
Chandra, z drugiej strony,
44
00:02:42,397 --> 00:02:45,047
może pokazać gorące strumienie gazów,
45
00:02:45,047 --> 00:02:49,279
widoczne tylko w zakresie promieniowania rentgenowskiego.
46
00:02:55,200 --> 00:03:00,000
Ale Hubble nie współpracuje jedynie z innymi teleskopami kosmicznymi;
47
00:03:00,000 --> 00:03:03,296
łączy też siły z tymi naziemnymi —
48
00:03:03,621 --> 00:03:06,790
i jakkolwiek teleskopy orbitalne mają przewagę
49
00:03:06,790 --> 00:03:10,014
bycia odpornymi na wpływ atmosfery,
50
00:03:10,070 --> 00:03:14,549
instrumenty naziemne mogą być stale modernizowane
51
00:03:14,599 --> 00:03:17,549
i często mają większe pole widzenia.
52
00:03:18,428 --> 00:03:22,000
Dobrym przykładem jest Bardzo Duży Teleskop ESO
53
00:03:22,000 --> 00:03:26,481
na Wzgórzu Paranal, na chilijskiej pustyni Atacama.
54
00:03:35,438 --> 00:03:39,199
Gromada galaktyk Abell 2744
55
00:03:39,199 --> 00:03:41,825
— nazywana Gromadą Pandora —
56
00:03:41,975 --> 00:03:45,685
była obserwowana tymi dwoma bardzo różnymi przyrządami.
57
00:03:46,269 --> 00:03:50,033
Połączone dane pokazują, że Pandora
58
00:03:50,033 --> 00:03:54,948
nie jest jedną gromadą, lecz wynikiem nagromadzenia
59
00:03:54,948 --> 00:03:58,564
co najmniej czterech osobnych gromad galaktyk.
60
00:03:59,359 --> 00:04:03,199
Wiele próśb o użycie teleskopu ma pogłębić
61
00:04:03,199 --> 00:04:06,352
badania obiektów wcześniej już obserwowanych:
62
00:04:07,752 --> 00:04:12,298
w 2015 astronomowie połączyli stare dane Hubble'a
63
00:04:12,298 --> 00:04:16,577
z nowymi obserwacjami Bardzo Dużego Teleskopu ESO.
64
00:04:17,372 --> 00:04:20,263
Ten drugi został właśnie użyty do odkrycia
65
00:04:20,263 --> 00:04:24,816
nieznanych wcześniej struktur w dysku pyłu
66
00:04:24,816 --> 00:04:29,591
otaczającym pobliską młodą gwiazdę AU Microscopii.
67
00:04:31,889 --> 00:04:35,133
Tylko dzięki porównaniu ze wcześniejszymi obrazami Hubble'a
68
00:04:35,133 --> 00:04:38,121
tego samego obiektu zostało odkryte,
69
00:04:38,121 --> 00:04:41,528
że elementy dysku zmieniły się z biegiem czasu.
70
00:04:42,408 --> 00:04:46,296
Okazało się, że te fale poruszają się
71
00:04:46,296 --> 00:04:48,271
— w dodatku bardzo szybko —
72
00:04:48,271 --> 00:04:51,864
oznaczając, że dzieje się coś niezwykłego,
73
00:04:51,864 --> 00:04:55,969
co do dziś pozostaje tajemnicą.
74
00:04:59,137 --> 00:05:03,218
W ciągu ostatnich dwudziestu lat polowanie na egzoplanety
75
00:05:03,218 --> 00:05:05,815
stało się kluczowym i bardzo płodnym
76
00:05:05,815 --> 00:05:07,754
polem badań w astronomii;
77
00:05:08,576 --> 00:05:12,852
polem, w którym niemal wszystkie teleskopy próbują zostawić swój ślad.
78
00:05:15,414 --> 00:05:17,967
W tym polowaniu Hubble połączył siły
79
00:05:17,967 --> 00:05:20,894
z teleskopem podczerwieni Spitzer.
80
00:05:21,720 --> 00:05:25,856
Razem stworzyły one największe badanie porównawcze
81
00:05:25,856 --> 00:05:30,356
dziesięciu gorących egzoplanet rozmiarów Jowisza.
82
00:05:35,998 --> 00:05:39,145
Liczne obserwacje ich atmosfer
83
00:05:39,145 --> 00:05:42,000
pozwoliły astronomom wydobyć znaki
84
00:05:42,000 --> 00:05:44,407
różnych pierwiastków i cząstek
85
00:05:44,507 --> 00:05:46,473
— w tym wody —
86
00:05:46,473 --> 00:05:49,077
i rozróżnić pochmurne
87
00:05:49,077 --> 00:05:51,881
i bezchmurne egzoplanety.
88
00:05:57,785 --> 00:06:00,945
Czasami, więcej niż dwa teleskopy muszą
89
00:06:00,945 --> 00:06:04,003
pracować razem by osiągnąć wspólny cel.
90
00:06:04,554 --> 00:06:08,042
By ujrzeć najwcześniejsze stadium masywnej galaktyki
91
00:06:08,042 --> 00:06:11,650
tworzącej się w młodym Wszechświecie, astronomowie użyli
92
00:06:11,650 --> 00:06:14,184
mocy czterech dużych teleskopów:
93
00:06:14,184 --> 00:06:15,074
Hubble'a,
94
00:06:15,074 --> 00:06:16,099
Spitzera,
95
00:06:16,099 --> 00:06:18,668
Kosmicznego Obserwatorium Herschela ESA
96
00:06:18,768 --> 00:06:21,837
oraz Teleskopów Kecka na Hawajach.
97
00:06:25,577 --> 00:06:29,032
Razem te cztery teleskopy obserwowały wczesny rozwój
98
00:06:29,032 --> 00:06:34,471
galaktycznego giganta, który nastąpił 11 miliardów lat temu,
99
00:06:34,471 --> 00:06:38,109
jedyne 3 miliardy lat po Wielkim Wybuchu.
100
00:06:40,867 --> 00:06:44,529
Następnym dużym partnerem Hubble'a będzie nadchodzący
101
00:06:44,529 --> 00:06:49,186
Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba NASA/ESA/CSA.
102
00:06:49,386 --> 00:06:52,995
Ma on ruszyć w 2018.
103
00:06:54,776 --> 00:06:57,513
Podczas gdy Hubble widzi ultrafioletowe, widzialne
104
00:06:57,513 --> 00:06:59,726
i trochę podczerwonego światła,
105
00:06:59,926 --> 00:07:03,520
James Webb jest wyspecjalizowany w podczerwieni.
106
00:07:03,520 --> 00:07:05,955
Z tą zdolnością będzie on
107
00:07:05,955 --> 00:07:08,503
idealnym uzupełnieniem Hubble'a.
108
00:07:09,532 --> 00:07:11,723
Razem napiszą one kolejny rodział
109
00:07:11,723 --> 00:07:16,071
w historii udanych współprac teleskopów.
